Przeglad wybranych pojazdów wojskowych o nietypowej, bo przegubowej budowie, które zostaly zbudowane.
Pojazd przegubowy (ang. articulated vehicle) to pojazd skladajacy sie z dwóch (lub wiecej) czesci (czlonów) polaczonych przegubem (kilka rodzajów, w tym napedowy). To elastyczne polaczenie umozliwia im wzajemne przemieszczanie sie, dzieki czemu takie pojazdy moga skrecac i pokonywac spore róznice wysokosci terenu oraz napotkane przeszkody. Wystepuja one w kilku konfiguracjach, z których najpopularniejsze sa: dwuczlonowa (kazdy z nich napedzany) gasienicowa z przegubem niezabudowanym i dwuczlonowa kolowa zwarta.
A. Przegubowe pojazdy bojowe (uzbrojone).
1. Hagglunds Bandvagn 206 (Bv 206) – gasienicowy transporter opancerzony | Szwecja
Bv 206 (Bv 206S) [1] to najpopularniejszy i najbardziej powszechny wojskowy pojazd przegubowy na swiecie (uzytkowany jest przez armie: Szwecji, USA, Niemiec, Wloch, Francji, Holandii i Hiszpanii, czesto w duzych ilosciach). Zaprojektowany zostal, by móc pokonywac rózne rodzaje trudnych terenów (jak kamieniste, na których znajduje sie gleboki snieg, o bardzo nierównym uksztaltowaniu, torfowiska). Dzieki niskiemu naciskowi na grunt i zastosowaniu konstrukcji dwuczlonowej z przegubem (za pomoca zróznicowania dlugosci silowników hydraulicznych, które wymuszaja obrót obu kadlubów wokól przegubu) radzi on sobie w terenie, gdzie zwykle, jednoczlonowe pojazdy nie daja rady. Jest tez plywajacy i aeromobilny (moze byc m.in. transportowany przez smiglowce CH-47 i CH-53). W wersji podstawowej moze przewozic do 17 osób (kierowca+dowódca+4 zolnierzy w pierwszym czlonie i 11 zolnierzy w drugim).
Poniewaz pojazdy typu Bv 206 poradzily sobie na terenach polarnych, wykazujac sie doskonalymi wlasciwosciami trakcyjnymi kilka ich wyslano do Afganistanu, który ma slabo rozwinieta siec dróg. W tamtejszym kamienistym i piaszczystym terenie, takze sie sprawdzily, ale konieczne bylo wprowadzenie do nich kilku istotnych zmian. Przede wszystkim opancerzono je (w tym pancerzem pretowym) zapewniajac zaloge i przewozony desant ochrone przeciwko broni strzeleckiej i podniesiono odpornosc na miny. Na dachu pierwszego czlonu dodano uzbrojenie obronne w postaci karabinu maszynowego lub granatnika automatycznego. Oprócz transportera opancerzonego istnieje wiele bojowych wersji tego pojazdu uzbrojonych m.in. w mozdzierz, pociski przeciwpancerne, pociski przeciwlotnicze, dzialo bezodrzutowe.
Odpowiedniki Bv 206 z innych krajów:
> Finlandia – Sisu Auto Sisu Nasu (NA-140 BT, NA-110) [2],
> Wielka Brytania – BAE Systems BvS 10 znany takze jako VIKING [3] – wersja rozwojowa Bv 206S, ladownosc = ok. 3,9 tony.
> Singapur – ST Kinetics Bronco All-Terrain Tracked Carrier [4], ladownosc = ok. 4,2 tony.
Ostatnie dwa sa najlepiej przystosowane do warunków bojowych (m.in. opancerzenie, wieksza odpornosc na IED), ale sa tez wieksze i ciezsze, co ogranicza jedna z ich glównych zalet – mozliwosc transportu lotniczego (Bronco w ogóle jest za ciezki, zeby mógl byc przenoszony przez zachodnie smiglowce transportowe).
2. UDES-XX-20 – prototyp lekkiego czolgu/niszczyciela czolgów | Szwecja
(zdjecie: mainbattletanks.czweb.org)
W latach 80. ubieglego wieku w Szwecji rozpoczeto prace nad nastepca (STRV 2000) czolgów Stridsvagn 101, 102, 103 i 104. Aby ustalic, która z 3 rozpatrywanych dla niego koncepcji bedzie najlepsza, postanowiono je przetestowac. Jedna z nich byl wlasnie UDES-XX-20.
Powstal on na bazie wczesniej juz wspomnianego Bv 206. W przednim, wazacym 14 ton, opancerzonym czlonie znajdowala 3-osobowa zaloga, system kierowania ogniem i uzbrojenie. W tylnym, wazacym 11 ton znajdowaly sie: zbiornik z paliwem, silnik Diesla o mocy 600 KM i automat ladowania armaty?. Gladkolufowa armata kal. 120 mm, z która mial byc sprzezony karabin maszynowy kal. 7,62 mm umieszczona zostala w bezzalogowej wiezy. Jej duzy odrzut planowano zredukowac poprzez zastosowanie skuteczniejszego hamulca wylotowego oraz ograniczono sektor ostrzalu do 40 stopni (po 20 z kazdej strony). Spodziewano uzyskac szybkostrzelnosc wynoszaca 8 pocisków na minute.
Wymiary UDES-XX-20 to: dlugosc – 7,3 m, szerokosc – 2,85 m, wysokosc kadluba – 1,5 m. Mial on przemieszczac sie w glebokim sniegu z predkoscia nawet 60 km/h, pokonywac pionowe przeszkody o wysokosci do 1,7 m i wzniesienia o nachyleniu do 35 stopni. Jego nacisk jednostkowy na grunt wynosil ok . 0,4 kg/cm2 (przykladowo dla T-90 podaje sie ok. 0,9 kg/cm2). Oprócz slabego opancerzenia jego wada byl duzy stopien skomplikowania konstrukcji (czy dzisiaj bylaby to nadal skomplikowana konstrukcja, trudno na to odpowiedziec). Na bazie tego pojazdu planowano wersje z kierowanymi pociskami przeciwpancernymi, dzialkiem kal. 40 mm i transportera opancerzonego o masie 18 ton z dzialkiem kal. 25 mm. Jego 2-osobowa zaloga i 8 zolnierzy desantu mieli znajdowac sie w tylnym czlonie.
Takie czolgi nie moga byc silnie opancerzone i przez to nie ma szans przetrwania starcia wspólczesnymi czolgami podstawowymi. Jednakze z racji znacznie wiekszej od nich mobilnosci, sa dla nich smiertelnie groznym przeciwnikiem w trudnych warunkach terenowych. Docierajac do miejsc dla nich niedostepnych, moga byc dla piechoty nieocenionym srodkiem wsparcia ogniowego.
3. Lockheed XM800W ARSV – prototyp kolowego (6×6) opancerzonego samochodu zwiadowczego | USA
(zdjecie: www.warwheels.net)
W latach 60. ubieglego wieku US Army rozpoczela poszukiwania nastepcy popularnego transportera opancerzonego M113, których ostatecznym rezultatem byl wybór i wprowadzenie do sluzby bojowego transportera piechoty M2 Bradley. Jednym z rozwazanych kandydatów na niego byl MICV-65. W zalozeniach armijnych planistów mial on wspólpracowac z lekkim pojazdem zwiadowczym, w roli którego rozwazano pojazd XM800 ARSV. Jego prototypy zbudowano w dwóch wersjach: gasienicowej (XM800T) i wlasnie kolowej z przegubem (XM800W). Program Armored Reconnaissance Scout Vehicle nie zostal jednak zrealizowany i zamiast niego w armii amerykanskiej do rozpoznania sluzy wariant wozu Bradley oznaczony M3. Masa bojowa ok. 7,7 tony, zasieg 724 km, predkosc max. na drodze ok. 105 km/h, bardziej szczególowych parametrów techniczno-taktycznych brak.
Lockheed XM808 Twister (8×8) [5] to mozna powiedziec, ze taki wiekszy i ciezszy brat XM800W, jeszcze bardziej mobilny od niego. Prototyp tego pojazdu, to chyba najwiekszy zbudowany przegubowy pojazd bojowy w historii.
4. Archer – kolowy system artyleryjski kal. 155 mm | Szwecja
Archer [6] to obecnie jeden z najnowoczesniejszych systemów artyleryjskich na swiecie i chyba jedyny przedstawiciel przegubowych pojazdów kolowych w nowoczesnych armiach swiata. Powstal on poprzez umieszczenie na zmilitaryzowanym podwoziu Volvo A30D 6×6 bezzalogowej i w pelni automatycznej wiezy z nowa wersja udanej i sprawdzonej haubicy FH77 kal. 155 mm. Dzieki temu wytrzymalemu, cywilnemu nosnikowi o przegubowej budowie i duzej ladownosci (wykorzystywanym w górnictwie i budownictwie) Archer jest bardzo mobilnym i dosyc odpornym na dzialania przeciwnika systemem artyleryjskim. Przy tym nie jest na tyle ciezki, zeby nie mógl byc transportowany samolotami typu Airbus A400M (ladunek o masie do 37 ton).
Wczesniej Szwedzi zbudowali na podwoziu Volvo AC25C (takze 6×6 i przegubowy), nalezacym do tej samej rodziny ciezarówek co A30D, pojazd obrony przeciwlotniczej TRIDON / TriKA, oparty na dzialku Boforsa kal. 40 mm.
System Archer zostal zaprezentowany takze w 9 odcinku 2 sezonu Future Weapons.
B. Wojskowe przegubowe pojazdy niebojowe (transportowe).
Bv 206, Bv 206S, BvS 10/VIKING, Bronco i Sisu Nasu wystepuja lacznie w takich wersjach niebojowych jak: ambulans, pojazd zaopatrzeniowy, cysterna paliwa, pojazd dowodzenia, lacznosci, inzynieryjny, nosnik radaru, wóz zabezpieczenia technicznego.
1. Rodzina pojazdów Vityaz (DT-10, DT-20, DT-30) | Rosja
To najbardziej znane i najpopularniejsze rosyjskie pojazdy przegubowe [7]. Sa one duzo wieksze i ciezsze niz ich zachodnie odpowiedniki i w zwiazku z tym moga zabrac (wiekszy i) ciezszy ladunek (DT-30 do 30 ton) . Brak jest informacji o innych wersjach tych pojazdów niz transporter ladunków, pasazerów lub kombinacji tych dwóch. Sa one jednak bardzo malo prawdopodobne. Na pojazdy bojowe nie nadaja sie wlasnie ze wzgledu na swoje duze gabaryty i mase calkowita.
2. M561 Gama Goat – lekka pól-ciezarówka | USA
Gama Goat [8] to 6-kolowy pojazd czesciowo plywajacy (brak pednika wodnego) i ze wzgledu na swoja mase oraz wymiary wysoko aeromobilny. Zostal on opracowany w latach 60. ubieglego wieku, ze wzgledu na potrzebe posiadania taktycznej ciezarówki zdolnej do przemieszczania sie w trudnych warunkach terenowych poludniowo-wschodniej Azji. W przeciwienstwie do XM800W przegub znajduje sie w tylnej czesci pojazdu. Pól-ciezarówki te sprawdzily sie podczas wojny w Wietnamie, dowozac zaopatrzenie (do 1300 kg ladunku) tam, gdzie nie mogly dotrzec zwykle ciezarówki. Wystepowaly one takze w kilku innych wariantach przeznaczonych do wykonywania róznych zadan. Zostaly one zastapione przez pojazdy HMMWV.
Patrzac sie na taki pojazd trudno nie uniknac skojarzenia z opracowanymi obecnie bezzalogowymi ladowymi pojazdami logistycznymi (SMSS, Lewiatan), które sa jednak mniejsze i moga zabrac znacznie mniejszy ladunek.
3. Seria ciezkich ciezarówek Goer | USA
M520 Goer [9] jest przykladem duzego transportowego pojazdu przegubowego. Ta w pelni plywajaca ciezarówka 4×4 o bardzo dobrych osiagach w terenie mogla przewozic do 8 ton ladunku. Oprócz wariantu transportowego, opcjonalnie wyposazonego w zuraw (dzwig) zaladunkowy, na jego bazie powstal pojazd zaopatrzenia w paliwo i pojazd ewakuacji uszkodzonych wozów. Zostaly one zastapione przez warianty ciezarówek Heavy Expanded Mobility Tactical Truck (HEMTT), o zwyklej juz budowie.
Sebastian 'eshelon' Buczkowski
eshelon.wordpress.com
Kopiowanie treści tego artykułu bez wiedzy i zgody autora jest zabroniona.
- – - – - – - – - – - – - – -
Czesc 2 przegladu bedzie o niezrealizowanych projektach.
LINKI uzupelniajace:
[1] wiecej info o Bv 206S na www.one35th.com (EN);
[2] wiecej info o Sisu Nasu mozna znalezc na www.military-today.com (EN):
[3] artykul o BvS 10 na www.polska-zbrojna.pl;
[4] video-prezentacja Bronco, wiecej info mozna znalezc na www.military-today.com (EN);
[5] wiecej info ( zdjecia, rysunki i informacje) o XM808 Twister mozna znalezc www.amphibiousvehicle.net (EN);
[6] artykul o systemie ARCHER na www.polska-zbrojna.pl;
[7] wiecej info o DT-30 mozna znalezc na www.military-today.com (EN);
[8] najwiecej info o Gama Goat mozna znalezc na en.wikipedia.org (EN);
[9] wiecej info o ciezarówkach GOAT mozna znalezc na olive-drab.com (EN)